باكتري اشرشيا كلي (E.coli) به صورت عادي در دستگاه گوارش انسان زندگي مي كند و معمولا بيماري زا نيست، ولي سويه هاي خاصي از اين باكتري تحت شرايط خاص مي توانند بيماري هاي مختلفي ايجاد كنند.
اشرشیاکلی یکی از شایع ترین علل بسیاری از عفونت های باکتریایی است، از جمله کوله سیستیت، باکتریمی، کولانژیت، عفونت دستگاه ادراری (UTI)، اسهال مسافرتی، و دیگر بیماری های عفونی بالینی مانند مننژیت و پنومونی در نوزادان است.
نام باکتری اشرشیاکلی از نام تئودور اشرشی برگرفته شده است که این باکتری را از میان دیگر باکتری ها کشف کرد. ارگانیسم اشرشیاکلی یک نوع میکروبهای نگاتیو شکل هستند که به تنهایی و یا به صورت جفتی وجود دارند.
درباره عفونت اشرشیاکلی
اشریشیاکلی یک نوع باکتری بی هوازی است که با سوخت و ساز بدن زندگی می کنند و در دو گونه ی تخمیری و تنفسی شناخته شده .
این باکتری یا بی حرکت است و یا متحرک و به شکل تاژک های بیرون زده. نا گفته نماند که بیشتر انواع باکتری های اشریشیاکلی در روده بزرگ زندگی می کنند.
اين بيماري ها در دو دسته عفونت هاي روده اي و غير روده اي قرار دارند. بيشتر موارد آلودگي به عفونت هاي غيرروده اي و به خصوص عفونت هاي ادراري در سالمندان ديده شده است. ميزان آلودگي به اين باكتري در دهه گذشته دو برابر شده است و ساليانه بيش از 17 هزار مورد ابتلا به اين باكتري در بيمارستان ها گزارش مي شود. عفونت هاي گوارشي ناشي از اين باكتري بسته به سويه خاص باكتري به صورت اسهال ساده تا اسهال همراه با خون است و با تأمين آب و الكتروليت هاي مورد نياز بدن درمان مي شود و نيازي به مصرف آنتي بيوتيك نيست.
انواع اشرشياكلي بيماري زا:
اشرشياكلي انتروپاتوژنيك (EPEC) : عامل اسهال حاد آبكي به ويژه در كودكان است كه بسيار به اين ميكروب حساس هستند. مخزن بيماري انسان بوده و افراديكه با امر غذا سر و كار دارند و همچنين فاضلاب مي تواند به عنوان منبع آلودگي عمل نمايند .
اشرشياكلي انترواينويسيو (EIEC) : عامل سندرم ديسانتري (التهاب روده بزرگ همراه با دفع مدفوع آبكي يا خوان آود ) مي باشد. مخزن اين بيماري هم انسان بوده و افراديكه با امر غذا سر و كار دارند و همچنين فاضلاب مي تواند به عنوان منبع آلودگي عمل نمايند .
اشرشياكلي انتروتوكسيژنيك (ETEC) : عامل اسهال حاد آبكي معمولا در مسافران مي باشد. در اين بيماري نيز انسان به عنوان مخزن و افراديكه با امر غذا سر و كار دارند و همچنين فاضلاب مي تواند به عنوان منبع آلودگي عمل نمايند .
اشرشياكلي انتروهموراژيك (EHEC) : سندرم اسهال خوني را در بيماران باعث مي شود. مخزن بيماري گوساله و مدفوع گوساله، جابجايي گوشت، ابزار و وسايل و لبنيات مي تواند در انتقال بيماري نقش منبع آلوده كننده را ايفاء نمايد. شير غير پاستوريزه ، پخت ناكافي گوشت ( مثل همبرگرها) هم مي تواند يكي از دلايل شيوع اين بيماري باشد.
E.Coli از ارگانيسم هاي آشنا و شناخته شده براي باكتري شناسان است كه به طور طبيعي در روده حيوانات خون گرم، انسان و پرندگان وجود دارد. اگرچه E.Coli به طورطبيعي در روده همه انسان ها وجود دارد ولي بدن ما قادر به پذيرش منابع خارجي آن نيست.
اسهال ناشي از اين ميكروارگانيسم احتمالا يكي از شايعترين علل در كودكان است. علائم و عوارض ايجاد شده توسط انواع گوناگون ارگانيسم بر حسب شدت متفاوت است. هنگامي كه مسافران با فلور ميكروبي كشورهاي مختلف خود را تطبيق مي دهند، اغلب شكل ملايمي از اسهال را تجربه مي كنند.
به طور كلي اشرشيا كلي، علت شايع مسموميت غذايي است. برخي از گونه هاي آن به طور طيبعي در روده حيوانات و انسان يافت مي شود. حدود صدها گونه از اشرشيا كلي وجود دارد كه بيشتر آنها مضر هستند.اين باكتري ها از طريق دست هاي آلوده به مدفوع، گوشت خام، شير و آبميوه غير پاستوريزه منتقل مي شود. كالباس، سوسيس و كاهو نيز اين باكتري را منتقل مي كنند. پس از ورود اين باكتري از طريق دهان، اين باكتري وارد روده ها مي شود و به سلول هاي مخاط روده مي چسبد و شروع به تكثير ميكند و هنگامي كه تعداد آنها زياد شود، همگي شروع به آزاد كردن سم مي كنند. سم ناشي از باكتري ها، مخاط روده را تخريب و دردهاي شديد شكمي و اسهال را ايجاد مي كند.
دوره كمون : بسته به نوع اشرشياكلي 24- 8 ساعت است.
علائم بيماري : مدفوع شل و آبكي، حالت تهوع، استفراغ، فوريت براي رفتن به توالت، تب، سردرد، دفع دردناك و مدفوع خوني از علائم شايع اين بيماري هستند.
انتقال بيماري از طريق ( انسان ـ موادغذايي ـ انسان ) مي باشد. حداقل دز بيماري زايي 1010-108 در هر گرم ماده غذايي است . ميزان مرگ و مير در نوزادان بالا مي باشد . عامل بيماري اسهال مسافران بوده و اين بيماري در نقاطي شايع مي باشد كه بهداشت رعايت نمي شود. معمولا اسهال مسافران به سرعت ايجاد نمي شود و ممكن است 2 تا 3 روز بعد از خوردن يا هنگام بازگشت به منزل ايجاد گردد.
مواد غذايي در معرض خطر : گوشت ـ ماهي ـ شير ـ آب آلوده در معرض خط آلودگي به اين باكتري هستند و مهمترين منبع آلودگي ، سبزي هاي خام و سالاد مي باشد .
پيشگيري : كنترلبهداشت كارگران آشپزخانه ، كنترل آب مصرفي . عدم مصرف سالاد و سبزي خام در رستورانها به ويژه غذاخوري هاي بين راهي و شستن دست ها يكي از عوامل عمده پيشكيري از انتقال بيماري است.
درمان : در موارد خفيف بدون مراجعه به پزشك نيز مي توان اين بيماري را كنترل كرد. با مصرف روزانه 2 تا 5/3 ليتر مايعات، حجم آب از دست رفته را مي توان جبران كرد. در 24 ساعت اول بهتر است از آب ميوه هاي پاستوريزه، مايعات بدون كافئين ، چاي داغ و آب گوشت يا مرغ استفاده كنيد. در 24 ساعت دوم غذاهاي ملايم ونرم مثل برنج، نان و غلات مصرف نماييد.
روش هاي انتقال : تماس مستقيم هنگام خرد كردن گوشت ، ماهي و گوشت خام و غذاهاي گوشتي نيمه پخته ، استفاده از آبليمو و فرآورده هاي لبني غير پاستوريزه ، خوردن سبزيجات خام بدون ضدعفوني كردن ، استفاده از اب آلوده و يخ هاي سر راه ( عرضه غير بهداشتي ) و استفاده از غذاي دوره گرد هاي خياباني همگي مي توانند در انتقال بيماري نقش موثري داشته باشند .